اما مساله این نیست که چقدر با رسانه ها آشنا هستیم یا از آنها استفاده می کنیم. مساله بسیار فراتر، عمیق‌تر و گسترده تر است. رسانه های امروزین با رسانه های دیروزین تفاوت اساسی پیدا کرده اند. به عبارت دیگر، با کشف جهان سایبر، دوفضایی جهان به یک واقعیت جدی تبدیل شده است. این واقعیت گاهی هم بیش از واقعیت عینی، واقعیت مجازی را جایگزین جهان واقعی کرده است. بنابراین، وضعیت کاملا تغییر کرده است و این تغییر باعث شده همه جهان و از جمله کشور ما را تغییر می دهد.
اینکه جهان مجازی، توانسته است مفهوم رسانه های توده ای (Mass Communication) را در عصر پراکندگی و از هم پاشیدگی مفهوم توده که در ایران به دلایل سیاسی-اجتماعی به گروهی و جمعی تبدیل شده است، مجددا توده های مختلف را حول محور خود جمع کند و آنان را به شکل های مختلف تحت تاثیر قرار دهد، یک اقدام کوچک نیست. اینجاست که می توان دوباره مروری جدی بر جمله معروف مک لوهان کرد که رسانه همان پیام است.
امروز شبکه های اجتماعی، رسانه های جدی ایران به شمار می آیند. وجود تعداد 40 میلیون و یا بیشتر کاربر در شبکه تلگرام، شوخی نیست. این مساله به معنای این است که بیش از هر چیز دیگر، تلگرام یک دوست واقعی و همیشگی ایرانیان شده است، و بدون آن تقریبا غذا خوردن و تفریح کردن نیز مشکل شده است.
از سوی دیگر، تاثیر این شبکه ها بر روی جریان های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فکری و دینی را نمی توان انکار کرد. بنابراین، با چنین وضعیتی می توان گفت که امروزه شبکه های اجتماعی یا بطور کلی رسانه های فضای مجازی به یک فرهنگ عمومی تبدیل شده اند که این ابزار خود به مثابه یک پیام و فرهنگ و تفکر در صدد تسخیر افکار عمومی است.
آنچه که جالب توجه است اینکه، ارتباط‌گران عادی و گوناگون، خود هم تولید کننده پیام و هم توزیع کننده آن و هم منتقدکننده و هم پاسخ دهنده آن هستند. به عبارت دیگر، یک دیگ جوشان در اینجا ایجاد شده است که همه چیز در آن ریخته می شود و معلوم نیست که از ملقمه ای که ایجاد می شود چه محصولی به دست می آید. در اینجاست که می بینیم گاهی از آن محصولی به دست می آید که نه قابل توجیه است و نه قابل هضم شدن، اما به دلیل اینکه وجود دارد، تاثیرگذار است.
سال 1396، سال رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی در ایران بود. نه اینکه عصر روزنامه ها یا زمان رادیو تلویزیون پایان یافته است، اتفاقا چنین نیست و هرگز اتفاق نخواهد افتاد. اما، وقتی گرایش مردم را نسبت به این شبکه ها می بینیم متوجه می شویم که معنای فضای مجازی و دوفضایی شدن جهان یعنی چه.
اخیراً تحقیقاتی در یکی از دانشگاهها انجام داده ایم که در این زمینه قابل توجه است. هدف تحقیق این بود که بررسی کنیم چه زمانی دانشجویان صرف دیدن، خواندان یا نوشتن مطالب داخل تلگرام می کنند؟ نتیجه کمی تا اندازه زیادی نگران کننده است. بطور میانگین هر دانشجو هر روز حدود 5 ساعت وقت خود را صرف تلگرام می کند. این یعنی، یک واقعیت وحشتناک. یعنی به جای کتاب خواندن و به کار درس و مشق رسیدن، خود را به بحث های این شبکه سرگرم کردن است که معلوم نیست حتی مفرح ذات باشد تا اینکه اطلاعات مفیدی به آنان بدهد.
نتیجه چیست؟ خیلی ساده. باید سال آینده چندین اقدام شود. اولین اقدام، حضور جدی تر و علمی تر، فرهنگی تر، اخلاقی تر، دینی تر، و ایرانی تر در این فضا است. نباید این فضا را رها کرد، امامی توان این فضا را به یک مدرسه، کتابخانه، دانشگاه و فضای فرهنگی و به یک فضا پاک تبدیل کرد که حداقل وقتی دانشجوی ما روزانه حدود 5 ساعت وقت ارزشمند خود را در آن صرف می کند، مطلب مفیدتری به دست آورد. این اقدام نیازمند یک حرکت جمعی است. حرکتی که با احساس مسئولیت همراه است و قطعا همراه با موفقیت خواهد بود.