خانم دکترنصیری با تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید لطفا در تعریفی ساده بفرمایید که "سواد رسانه ای" چیست؟
تعریف ساده سواد رسانه ای" دعوت به تفکر عمیق و دقیق درباره آنچه می بینیم ،می خوانیم و می شنویم به همراه کشف و رونمایی از لایه های زیرین و درونی پیام وتقویت روحیه پرسشگری در فرد است."
خانم دکتر هدف اصلي موضوع داغ سواد رسانهاي که امروزه در جامعه رواج دارد چه بوده است؟
هدف اصلی مجموع اقدامات مرتبط با سواد رسانه ای در دنیا ،توانمند سازی شهروندان چامعه در جهت قرات و رمز گشایی از متون رسانه ای و مواجهه هدفمند و مبتنی بر نیاز اطلاعاتی با پیام های رسانه ای و روشن نگهداشتن چراغ استقلالی فردی و عدم تسلیم در برابر رسانه ها.
عبارت سواد رسانه‌ای تبیین کننده‌ی چه مفهومی است؟
عبارت سواد رسانه ای از 2 کلید واژه سواد و رسانه تشکیل شده :مفهوم سواد در جامعه رسانه ای تغییر کرده ومعنای سابقش را از دست داده است.به نظر می رسد امروز سواد لایه ای شده و قابل سطح بندی است و نیاز ما سواد خواندن و نوشتن نیست بلکه انواع دیگری از سواد نیز اهمیت داردکه منجر به ارتقاء کیفیت زندگی فردی و اجتماعی ما گردد مانند سواد ارتباطی ،سواد انتقادی ،سواد تحلیلی ،سواد اخلاقی ،سواد عاطفی، سواد مالی و ده ها سواد دیگر که می تواند در زیر مجموعه سواد رسانه ای قرار گیرد.
آیا سواد رسانه ای همان روزنامه نگاری است؟
مفهوم رسانه که صرفا محدود به کتاب ،روزنامه ،مجله،رادیو و تلویزیون ،فضای مجازی و .....نیست. بلکه هر آنچه در محیط پیرامون ما حاوی پیام با پیام هایی برای مخاطبان است رسانه محسوب می شود مانند اتومبیل ها،نحوه لباس پوشیدن ها ،علائم راهنمایی و رانندگی ، تبلیغاتی که در فضای شهری و وسایل نقلیه عمومی به چشم می خورند، عکس ها ،نقاشی ها ،مجسمه ها،موسیقی ها، اسکناس ها و .....
بخشی از سواد رسانه ای ، رسانه شناسی است چرا که بدون شناخت کافی از رسانه و کارکرد هایش نمی توان به تجزیه و تحلیل و پردازش و تغییر آن پرداخت.
سواد رسانه را می توان بدین شکل بدانیم که هر مطلبی با هر نامی که در رسانه ها منتشر شد را قبول نکنیم؟
اتفاقا سواد رسانه ای نقطه مقابل این مطلب است و ما باید هر پیام و مطلبی را از منابع مختلف رصد کرده و با توجه به مقایسه آنها با یکدیگر به یک قضاوت صحیح و هوشمندانه برسیم.
مدتهاست بحث رسانه زرد شایع شده و چند سالی ست شبکه های اجتماعی وجود دارند که می توانند بیشترین تاثیر رسانه ای را داشته باشند و مخاطب باید از آنها اطلاعاتی هر چند اندک داشته باشد تا برایش قابل تشخیص باشد که چگونه و چرا یک رسانه وارد حریم خصوصی افراد می شود؟ تحلیل شما در این خصوص چیست؟
شبکه های اجتماعی زرد که به افشای اطلاعات خصوصی به ویژه زندگی خصوصی افراد می پردازند ویا شبکه های اجتماعی که دوستان زندگی هنرپیشگان و خواننده های مورد علاقه خود را بیشتر می کنند که البته توجه به فرهنگ عامه، در جوامع معاصر امری اجتناب ناپذیر است ،اما پرداختن بیش از حد به آن آسیب رسان است و آنچه مسلم است رسانه های زرد بیشتر آسیب رسان هستند تا مفید. هتک حرمت ، لمپنیم زبانی ،پایین نگهداشتن سطح شعور مخاطب و آگاهی اجتماعی،آموزش نامناسب و .... از جمله آسیب هایی هست که از سوی این رسانه ها متوجه مخاطبان آنهاست. شبکه های اجتماعی زرد ، ذهن فعال و سازنده را به عوام زدگی و بی تحرکی می کشاند و تفکر جوان و خلاق را که می تواند مبتکرانه و هوشمندانه عمل کند ،با موضوعات سطحی و کم مایه و بی معنا به بیراهه می برند. در عین حال کاهش آسیب های ناشی از رسانه های زرد ،راهی ندارد مگر کاهش تقاضای جامعه نسبت به این رسانه ها.
خانم دکتر اصل رسانه های زرد بر چه پایه ای استوار است و ویژگی های اولیه آنها چیست؟
از ویژگی رسانه های زرد این است که بمنظور افزایش مخاطبان خود از تاکتیک هایی مانند جنجال سازی خبری، تکیه بر احساسات زودگذر و تب دار و داستان پردازی های دراماتیک ،استفاده از عقاید و گرایش های فکری و یا سمبل های ملی مخاطبان و همسو سازی پیام با آن ، استفاده از عاطفه گیرندگان پیام بهره مند می شوند.
سوژه های آن بستگی به 2 عنصر شگفتی و کشش است و عموما رسانه های زرد فکرساز نیستند ،بنابراین پیش از آنکه بخواهند به چراها یپردازند به چگونگی توجه می کنند.
به نظر شما سطح متفاوت سواد رسانهاي چه پیامدهایی برای نسل های آینده به بار ميآورد؟
قطعا سطح متفاوت سواد رسانه ای در نسل های آینده بی تاثیر نخواهد بود؛ افرادی که فاقد سواد رسانه ای هستند در دل رسانه ها همچون دانه های شکر درون قهوه حل می شوند و تمام جهان بینی ، نظام فکری ،باورهایشان تحت الشعاع رسانه ها قرار می گیرند و همواره گرفتار تورهای نامرئی خواهند بود که توسط رسانه ها گسترده شده است در مقابل افراد با سطح سواد رسانه ای بالا این شناخت را دارند که همواره یکسری پیامهایی بین جملات و عبارات هرمتن و تصویری مدفون شده و خاک می خورد که فقط کسانی که قدرت رمز گشایی از آنها را دارند می توانند درک عمیق تر از آنها را داشته باشند و واکنش توآم با تشخیص داشته باشند.
در سال پیش رو کتاب تفکر و سواد رسانهاي براي مقطع دبيرستان ارائه شده است. نظرتان در اين مورد چيست و چه تاثيري در نظام آموزشي خواهد داشت؟
در شرایطی که کشور ما در حوزه سواد رسانه ای نسبت به برخی از کشورها نزدیک به 50 سال عقب است ، انتشار این کتاب اتفاق مبارکی است ،با وجود نواقصی که ممکن است داشته باشد؛چرا که دیکته ناننوشته غلط ندارد و شاید در فرصتی دیگر نیاز به بررسی همه جانبه این اثر باشد به هر حال در شرایط فعلی هرگونه فعالیتی در جهت ارتقاء سواد رسانه ای در جامعه مغتنم است و نباید به خاطر برخی اختلافات سلیقه ها از همین ابتدا این حرکت را خدشه دار کرد. خواهش می کنم بیاییم به جای ایجاد مانع بر سر راه رشد سواد رسانه ای با نهضت سواد رسانه ای همراه شویم و با نقدهای دلسوزانه و متعهدانه و ایجاد شوق و انگیزه به رشد و اعتلای سواد رسانه ای در جامعه ایرانی کمک کنیم.
تآثیر آن زمانی بیشتر خواهد شد که به غیر از گروه دانش آموزان ،2 گروه هدف دیگر نیز تحت آموزش ها جدی و مستمر قرار گیرند یعنی آموزگاران و والدین ،در غیراین صورت عمیق و پایدار نخواهند بود.
تعلیم و تربیت دانش آموزان در زمینه سواد رسانه ای چه نقشی در آینده آنها می تواند داشته باشد؟
تعلیم و تربیت دانش آموزان در زمینه سواد رسانه ای باید از مقاطع تحصیلی پایین اتفاق بیفتد تا کودکان از ابتدا عادت به روحیه پرس و جو و پرسشگری در برابر پیام ها داشته باشند و مهارت تفکر انتقادی که قلب تپنده سواد رسانه ای است در آنها توسعه و تقویت پیدا کند.
ضرورت و اهمیت سواد رسانه برای کدام گروه در جامعه بیشتر احساس میشود؟
آموزش سواد رسانه ای برای تمامی اقشار از خردسالان تا کهنسالان ضرورت دارد و ارتباطی هم به سطح تحصیلات افراد بلکه به عنوان یک مهارت اجتماعی برای زندگی در عصر رسانه حائز اهمیت است. اما اهمیت آن برای کودکان و نوجوانان بیشتر است چرا که این گروه مظلوم ترین و بی دفاع ترین مخاطبان رسانه ها و قربانیان منفعل اثرات رسانه ای هستند و از جمله اهداف ارزشمند بازار به شدت اقایی صنایع رسانه ای هستند.
آیا امکان این وجود دارد که سواد رسانه‌ای به عنوان یک رشته تحصیلی در دانشگاه های کشور به صورت تخصصی تدریس میشود؟
در حال حاضر سواد رسانه ای به عنوان یک واحد درسی در دانشگاههای علمی- کاربردی تدریس می شود ،که به نظر میرسد ضرورت دارد به عنوان یک واحد درسی برای تمام رشته ها در مقطع کارشناسی ارائه شود.به نظر میرسد تا زمانی که محتوای علمی،مدون و مبتنی بر پژوهش ها و مطالعات گسترده صورت نگرفته ،اقدام در جهت راه اندازی این رشته تخصصی زود هنگام خواهد بود.
ادامه دارد...