علل خودکشی در ایران و راهکارهای پیشگیری

معمولا افراد مخنلف در مواجه با هر یک از این رویدادها و اتفاقات، متناسب با خصوصیات شخصیتی، شرایط محیطی و نقاط قوت و ضعف خود روش ها و رفتارهای متفاوتی را از خود نشان می دهند. برخی از افراد در مواجه با مشکلات، موانع و شکستهای زندگی به دلیل نداشتن برخی مهارتها و عدم توانایی در برخورد مناسب با این شرایط سخت قادر به حل مشکلات و عبور از موانع به شیوه مناسب نمی باشند، به همین دلیل از نظر روحی و روانی دچار بحران می گردند.

 

در زمانهای بروز این بحرانها برخی از افراد به دلایل مختلف از قبیل آستانه تحمل و قدرت سازگاری پایین، نداشتن مهارت حل مسئله، فقدان منابع حمایتی، قادر به پیدا کردن راه حل مناسب جهت عبور از این بحرانها نبوده و دچار نا امیدی و درماندگی شدید شده و اقدام به خودکشی می نمایند. "خودکشی به معنای نابود کردن و از بین بردن خود و به هر حالتی از مرگ اطلاق می شود که نتیجه مستقیم یا غیر مستقیم عملی باشد که شخص قربانی آن را انجام داده و از نتیجه عملش آگاه است."  

 

نکته: مشکلات و شکستها نیز مانند شادیها و موفقیتها جزیی اجتناب ناپذیر از زندگی همه افراد است. آنچه مهم است پیدا کردن راه حل مناسب در مواجه با این مشکلات و شکستها می باشد. برای تمام مشکلات پیش آمده در زندگی یا راه حلی وجود دارد و یا می توان با تقویت و تمرکز بر دیگر تواناییهای فردی، تاثیر منفی این مشکلات را از بین برد یا به حداقل رساند.

 

علل و انگیزه خودکشی در ایران:

 

- اختلافات حاد خانوادگی و زناشویی، متشنج بودن شرایط زندگی خانوادگی

- ناراحتی های روانی ، شکست  عشقی و اختلافات روانی و شخصیتی

-  مشکلات اقتصادی، ورشکستگی، فقر و بیکاری

- وابستگی به مصرف مواد مخدر و اعتیادآور

- درد و بیماری های جسمانی مزمن

- بحران مرگ و از دست دادن عزیزان

 

شیوع خودکشی:

 

بر پایه گزارش های  سازمان جهانی بهداشت، نرخ متوسط خودکشی جهان5/11 در هر 100 هزار نفر است (سازمان جهانی بهداشت، 2012 (می باشد و خود کشی 4 الی 6 درصد مرگ و میر را به خود اختصاص می دهد . زنان تقریبا سه برابر مردان دست به خودکشی می زنند ولی مردان عملا 3 برابر بیشتر از زنان موفق میشوند . معمولا مردان از روش های پر خطر (مثل شلیک گلوله و یا حلق آویز کردن) و زنان از روش های کم خطر (مصرف قرص) استفاده می کنند. حدودا نصف کسانی که خودکشی می کنند، حداقل قبلا یکبار اقدام به خودکشی داشته اند.

 

 خودکشی در تمام فرهنگ ها روی می دهد حتی در فرهنگ های بدوی ولی در فرهنگ های صنعتی رایج تر است. هر چه سن بالاتر می رود میزان خودکشی افزایش می یابد اما بیشترین آمار خودکشی از سن 15 تا 24 سالگی است . جالب است بدانیم سفید پوستان بیشتر از رنگین پوستان خودکشی می کنند.

 

خودکشی به عنوان یک فرایند مراحلی را شامل می شود: میزان خطر با گذر از هر مرحله به مرحله بعد رو به افزایش می رود. 

 

1- میل و آرزوی مرگ (Desire to Die ) : وجود هرگونه بحران در زندگی افراد که منجر به بروز احساس نا امیدی، در ماندگی و شکست می گردد. 

 

2- افکار خودکشی ( (suicie thoughts: فکر کردن به مرگ و از ین بردن خود و اینکه مرگ راه حل و پایان مشکلات است.

 

3- طرح ریزی  planning)): برنامه ریزی چگونگی آسیب زدن و از بین بردن خود، انتخاب شیوه و وسیله اقدام به خودکشی.

 

4- اقدام به خودکشی (suicide Attempts) : عملی کردن افکار خودشی که نتیجه آن می تواند یکی از دو حالت نجات یافته یا منجر به فوت باشد. 

 

5- خودکشی کامل (Complet suicide) : خودکشی های که نتیجه آن مرگ فرد می باشد.

 

ارزیابی خطر خودکشی:

 

جنسیت: زنان سه برابر بیشتر از مردان اقدام می کنند و مردان سه برابر بیشتر از  زنان خودکشی کامل می کنند.

 

سن: گروههای در معرض خطر عبارتند از افراد 45 سال و بالاتر و نیز نوجوانان 19 سال و پایینتر.

 

افسردگی : 10 الی 20 درصد از بیماران بستری با تشخیص افسردگی خودکشی می کنند.

 

اقدام قبلی: بیمارانی که قبلا اقدام به خودکشی کرده اند نسبت به جمعیت عادی، 64 برابر بیشتر احتمال اقدام به خودکشی دارند. این افزایش خطر مادام العمر بوده و در طول زمان خطر آن کم نمی شود.

 

سومصرف الکل و سایر مواد اعتیاد آور: تخمین زده می شود 15 درصد از بیماران با سابقه سو مصرف الکل و مواد مخدر خودکشی می کنند. 

 

فقدان حمایت اجتماعی : انزوای اجتماعی از دوستان، وابستگان و جامعه، انگیزش خودکشی را افزایش می دهد.

 

طرح سازمان یافته برای خودکشی : بیمارانی که برنامه ویژه ای برای فراهم کردن روش های قابل حصول خودکشی دارند احتمال خودکشی در آنها بالاتر است. 

 

نداشتن همسر: در بیماران سالمند و بیوه ها نرخ خودکشی بالاتر است.

 

بیماری: بیماری شدید یا مزمن احتمال خودکشی را افزایش می دهد.

 

 پیشگیری از خودکشی:

 

اقدامات پیشگیرانه جهت جلوگیری از خودکشی از سن کودکی آغاز میشود که شامل موارد زیادی در زمینهای مختلف زندگی افراد می باشد.

 

در ادامه به برخی از این اقدامات که می توان در زمینه آموزشی و درمانی جهت پیشگیری و کاهش احتمال بروز خودکشی ارائه داد اشاره می گردد:

 

- فراگیری شیوه های صحیح فرزندپروری توسط والدین با هدف ایجاد روابط متقابل و موثر بین فرزندان و والدین. 

 

- آموزش مستمر مهارتهای زندگی از جمله: مهارت حل مسئله، مهارتهای ارتباطی، تصمیم گیری، کنترل خشم متناسب با دوره های سنی افراد.

 

- افزایش قدرت سازگاری محیطی و تاب آوری افراد در مواجه با مشکلات.

 

- تشخیص و درمان به موقع اختلالات و مشکلات روحی و روانی افراد.

 

- به عمل آوردن حمایتهای روانی - عاطفی متناسب با شرایط سنی بویژه در دوران نوجوانی.

 

 خلاصه نکات در برخورد با فرد دارای افکار خودکشی و یا نجات یافته از خودکشی:

 

"مهمترین و موثرترین اقدام در این زمان اطلاع دادن به کارشناسان متخصص اورژانس اجتماعی با شماره تماس 123 جهت مداخله به موقع و تخصصی می باشد. "

 

برخی دیگر از اقداماتی که خانواده و نزدیکان این افراد جهت کاهش احتمال اقدام به خودکشی می توانند انجام دهند به شرح ذیل می باشد:

 

- تهدیدهای کلامی و رفتاری افراد که می تواند این جمله ها باشد: "از زندگی سیر شدم"، "می خواهم خودم را بکشم تا راحت شوم"، "می خواهم این زندگی رو تمامش کنم" جدی گرفته شود.

 

- از سرزنش وی و گفتن جملاتی مانند ( این چه احساسی است که تو داری، چرا این کار را کردی ) اجتناب گردد.

 

- برای اینکه فرد احساس کند مورد حمایت است، به نیازهای اساسی او (محیط امن)، مسایل ارتباطی (انزوا و گوشه گیری) و شرایط استرس زای محیط زندگی او توجه شود.

 

- پیگیری روند درمانی بیماری های روان پزشکی فرد که از سوی متخصصان تجویز گردیده است.

 

- فرد از این مسئله آگاه شودکه اگر مجددا افکار خودکشی به ذهنش خطور کند، بدون شرم و ناراحتی راجع به آن صحبت کند.

 

- کمک به ارتقای میزان مشارکت اجتماعی فرد با هدف ایجاد حس توانمندی و رضایت از خود.

 

ملیحه امینیان/ کارشناس ارشد روان شناسی بالینی

رضا سلیمانی/ کارشناس ارشد جامعه شناسی